Wat merken we toch vaak bij trainingen dat leerkrachten een hele sterke wens hebben om goed werk te verrichten, ook voor de hoogbegaafde kleuters. We horen ook dat leerkrachten stress ervaren omdat ze niet weten wanneer hun onderwijs passend en goed is voor deze leerlingen. Ze voelen zich onbekwaam en dat voelt niet prettig, vooral niet als je geen idee hebt hoe je bekwaam kan worden en wanneer je dat bent.
Gelukkig zijn er wel manieren om je te bekwamen, waaronder het volgen van trainingen en het lezen van boeken en blogs als deze. Maar dan nog is het werken in de praktijk een zoektocht, vooral omdat er niet een één-maat-past-allen aanpak is. Wanneer ben je dan bekwaam en wanneer is het onderwijs voldoende passend? Ook daar is niet één antwoord op te geven, onbevredigend natuurlijk.
Wat kan je wel zien, hoe weet je wanneer je op de goede weg bent? Vaak vertel ik dat je dit het beste kan zien aan de kinderen zelf. Wat stralen ze uit, wat doen ze en wat hoor je ze zeggen? Zie je ze met enige regelmaat met twinkelende ogen omdat ze zo benieuwd zijn hoe iets in elkaar zit? Zie je ze geregeld met opperste concentratie aan het werk? Vertellen ze je wat ze zo graag willen leren? Hoor je van ouders dat ze met plezier naar school gaan?
Natuurlijk zal je af en toe opmerken dat dit niet zo is. Dan begint de zoektocht naar wat de leerbehoefte van de leerling is. Waar stagneert het? Er zijn een aantal factoren waar je naar kan kijken.
- Is de leerling wel aan het leren? Heb je zijn niveau in beeld? Pas als je dat weet kan je goed aansluiten. Om dit in beeld te krijgen kun je kiezen voor bijvoorbeeld doortoetsen, onderzoeken welke ontwikkeldoelen de leerling al heeft gehaald met behulp van een voortgangsrapportage, of in gesprek gaan met het kind of met ouders om te achterhalen wat hij zou willen leren en wat hij al kan.
- Is er ruimte voor de autonomie van de leerling? Als een leerling hierin te veel belemmerd wordt dan zal hij opstandig gedrag laten zien (kan ook op onopvallende wijze zoals zeggen dat hij iets gaat doen en het vervolgens niet doen) of passief worden en steeds minder eigen initiatief nemen. Kijk dan waar ruimte zit om de eigen keuze en controle van deze leerling te versterken. Vaak is dit tegenovergesteld aan wat je zou willen doen, want een passieve of opstandige leerling willen we vaak juist controleren en nemen we snel iets uit handen.
- Voelt een leerling verbinding met één of meer andere kinderen in de groep en met jou als leerkracht? Een goede verbinding met jou als leerkracht is het allerbelangrijkste. Het is de basis voor alle andere stappen. Soms is dat lastig omdat een leerling zich niet laat zien in de groep of juist ongewenst gedrag vertoond. Hoe kom je dan opnieuw in verbinding? In elk geval door het opnieuw te proberen en heb vertrouwen, als je zelf open durft te zijn en aangeeft dat je graag de leerling beter wilt leren aanvoelen of begrijpen, dan zijn de meeste kinderen welwillend om de band te versterken.
Er zijn natuurlijk meer factoren die meespelen. Het Delphimodel, een model dat hoogbegaafdheid beschrijft van binnenuit, laat zien dat een hoogbegaafde inwendig een sterk samenspel heeft tussen denken, gevoel en autonomie.
Misschien is het kind hiermee aan het worstelen, met zijn intense gevoeligheid, gepieker, controle willen hebben maar niet weten hoe etc. Je geeft bijvoorbeeld een leerling een prachtig nieuw uitdagend spel maar hij doet er niks mee. Hij is misschien wel bang dat hij het niet goed zal snappen hoe het spel werkt en voelt zich enorm onbekwaam. Herkenbaar toch? Als je bedenkt hoe jij je ook onbekwaam kan voelen in het begeleiden van deze kinderen?
Graag geef ik je twee tips om meer vertrouwen te krijgen.
- Je bent al heel goed bezig omdat je je aan het inlezen bent, hierdoor zal je bekwaamheid vergroten. Dit is niet stap één, want dat is het bewust onbekwaam worden, je realiseren dat je op een bepaald gebied niet zo bekwaam bent als je wilt zijn. Je staat al minstens op stap 2, en misschien ben je wel al veel verder. Er bestaat niet zoiets als perfect aansluiten en perfect passend onderwijs. Je zoektocht om steeds een stapje verder te komen met een leerling, dat is waar het om gaat en daarmee bereik je uiteindelijk het doel om die leerling zo goed als voor jou mogelijk is, te begeleiden.
- We hebben een checklist voor je die je kan helpen de onderwijsbehoefte van een leerling in beeld te brengen. Leren en onderwijzen gaat nooit via een checklist, maar zo’n overzicht kan je wel aanknopingspunten geven. Kijk eens of je bekend bent met de begrippen op de lijst en of je weet hoe je dit kan herkennen bij een leerling. Ga bijvoorbeeld voor een leerling na, hoe hij op die lijst naar voren zou komen. Misschien ontdek je dat je al in veel voorziet, of zie je waar je een volgende stap kan zetten. Ga er dus niet te star mee om, kijk waar de lijst jou kan helpen in je wens om beter aan te sluiten bij een leerling.
De lijst is niet volledig en biedt ruimte voor aanvullingen.
Ons doel is jou houvast geven en daarmee je vertrouwen te vergroten.
Als je je onbekwaam voelt, wat is dan jou volgende stap?
Blokkeer je zoals sommige leerlingen of zet je een stap vooruit?
Wat ziet de leerling jou doen?
Als je merkt dat je blokkeert, kijk dan eens naar dit filmpje over ‘uit je comfortzone gaan’ (vervang ‘Wat je altijd al wilde doen’ door ‘Wat ik ongemakkelijk of spannend vind’.